مرکز قرآن و حدیث کریمه اهل‌ بیت علیها السلام

۱. قرارداد صلح هوشمندانه و نرمش قهرمانانه باعث پیروزی بدون درگیری اسلام در ماجرای صلح حدیبیه

پیامبر در سالهای پایانی عمر شریفشان به قصد حج به سوی خانه خدا سفر کردند ولی با توجه به بازداشتن مشرکان از ورود پیامبر به مکه و طی گفتگویی در نهایت قرارداد صلح نوشته شد که به صلح حدیبیه شناخته می شود. آنچه ممکن است در این میان رهزن شود ترویج سازشکاری با تحریف این واقعه مهم است در این باره باید به نکاتی توجه گردد:
۱. سفر حج برای رسول خدا (ص) و مؤمنین، عملى بسیار خطرناک بود، آن قدر که امید برگشتن به مدینه عادتا محتمل نبود. (بل ظننتم ... آیه ۱۲ سوره فتح)
۲. مسلمانان عده‏اى قلیل، یعنى هزار و چهار صد نفر بودند و با پاى خود به طرف قریش مى‏رفتند، قریشى که داغ جنگ بدر و احد و احزاب را از آنان در دل دارند، قریشى که داراى پیروانى بسیارند و نیز داراى شوکت و قوتند، و مسلمانان کجا مى‏توانند حریف لشکر نیرومند مشرکین، آن هم در داخل شهر آنان باشند؟
۳. این قرارداد در آن شرایط به سود مسلمانان بود زیرا مفاد قرارداد چنین بود:
الف) مشرکین به این مقدار راضى شدند که براى مدت ده سال صلح کنند، با اینکه مؤمنین چنین امیدى از آنان نداشتند.
ب) هر کس از قریش به میان مسلمین رفت، و یا از میان مسلمین به سوی قریش رفت، آزارش ندهند، و در امانش بدانند.
ج) رسول خدا (ص) آن سال را به مدینه برگردد، و سال بعد به مکه وارد شود، و مردم مکه، شهر را براى سه روز براى ایشان خالى کنند.
۴. این نرمشی بود که آماده سازی برای پیروزی نهایی بود، و از همین رو مؤثرترین عامل براى فتح مکه در سال هشتم هجرى شد، چون گروه بسیاری از مشرکین در این دو سال بین" صلح و فتح مکه" اسلام آوردند، علاوه بر این، سال بعد از صلح، یعنى سال هفتم هجرى، خیبر و سرزمین هاى اطرافش را هم فتح کردند، و مسلمانان شوکتى بیشتر یافتند، و دامنه اسلام وسعتى روشن یافت، و نفرات مسلمین بیشتر شد، و آوازه‏شان منتشر شد، و سرزمین های زیادى را گرفتند. آن گاه در سال هشتم رسول خدا (ص) براى فتح مکه حرکت کرد، در حالى که به جاى هزار و چهار صد نفر در صلح حدیبیه، ده و یا دوازده هزار نفر لشکر داشت. پس تفاوت روشنی است بین «سازش طلبی از روی ترس» و امضای قراردادی که به زیان اسلام باشد و «نرمشی که با هدف حمله دوباره» باشد و قراردادی به سود مسلمانان نوشته شود.

۲.مومنان، آرام دل به سکینه الهی و بهره مند از افزونی روزی های ایمانی و منافقان، در عذاب بدگمانی به خداوند

در ماجرای صلح حدیبیه و در هر حادثه دهشتناک دیگری خداوند متعال سکینه و آرامش را در قلب مومنان قرار می دهد. (انزل السکینه)، این سکینه همان اوج مرتبه های ایمان و یقین است. (لیزدادو ایمانا مع ...) در پاسخ به این سوال که: چگونه ممکن است در شرایط سخت یقین و آرامش را حفظ نمود می فرماید: (ولله جنود ...) یعنی لشگریان آسمان ها و زمین و سبب های مادی و معنوی در دست خداوند هستند.
از سوی دیگر منافقان و مشرکان که بدگمان به خداوند متعال هستند در عذاب اند. (الظانین بالله ...) و همین بدگمانی به خداوند متعال است که آنان را به هلاکت و نابودی مادی و معنوی می رساند. (علیهم دائرة السوء)
نکته مهم: در این صفحه تعبیر ذنب و گناه به پیامبر نسبت داده شده است که منظور از آن مبارزه با بت پرستی است که از دید مشرکان گناه شمرده می شد. برای توضیح این معنا به تفسیر رجوع شود.