مرکز قرآن و حدیث کریمه اهل‌ بیت علیها السلام

بسم الله الرحمن الرحیم 

 ان‌شاءالله در برنامه‌هایی که با این جلسه آغاز می‌شود، تفسیر آسان، ساده و همه‌فهم قرآن شریف ارائه خواهد شد. این تفسیر در زمان‌ها و جلسات کوتاه به‌گونه‌ای تنظیم شده است که همه اقشار جامعه بتوانند از آن بهره‌مند شوند. با توجه به مشغله‌های فکری و کاری فراوانی که افراد دارند، ممکن است نتوانند به صورت مفصل به مطالعه بپردازند. بنابراین، این برنامه زمینه‌ای است برای آشنایی بیشتر با قرآن، کتاب خدا. به همین دلیل، بدون بیان مقدمه‌ی طولانی، مستقیماً وارد اصل بحث می‌شویم.

ان‌شاءالله به حول و قوه‌ی الهی، تفسیر را از سوره‌ی حمد آغاز می‌کنیم. سوره‌ی حمد ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که آن را از دیگر سوره‌ها متمایز می‌کند. از نظر فقهی، خواندن این سوره در نماز واجب است و اگر کسی آن را نخواند، گناه کرده و باید قضای آن را به‌جا آورد. حتی اگر فردی در طول عمرش موفق به خواندن این سوره نشده باشد، باید وصیت کند که پس از مرگش، این سوره برای او خوانده شود. این سوره در قالب نماز قرار داده شده است، زیرا نماز بدون سوره‌ی حمد کامل نیست.

معارفی که خداوند در این سوره قرار داده است، بسیار بلند و گران‌قدر است. اساسی‌ترین نیازها و مهم‌ترین مطالب مربوط به معرفی خدا و نحوه‌ی عبادت پروردگار در این سوره گنجانده شده است. به همین دلیل، گفته شده که وزن این سوره معادل دو سوم قرآن است. در برخی روایات نیز آمده که سوره‌ی توحید معادل یک‌سوم قرآن است. بنابراین، علما توصیه کرده‌اند که اگر کسی سوره‌ی حمد و سوره‌ی توحید را بخواند، گویی کل قرآن را خوانده است. البته این استفاده‌های جانبی از روایات است و اصل هدف، آشنایی با معارف بلند این سوره است.

پروردگار عالم این سوره را به دو قسمت تقسیم کرده است: قسمتی که مربوط به خود اوست و قسمتی که مربوط به بندگانش است. در نیمه‌ی اول سوره، خداوند اوصاف خود را بیان کرده است، اما نیمه‌ی دوم سوره، کلامی است که خداوند آن را برای بندگانش تنظیم کرده است. این بخش شامل درخواست‌هایی است که بندگان از خداوند می‌کنند، مانند «ایاک نعبد و ایاک نستعین». این کلام نمی‌تواند مستقیم از طرف خدا باشد، بلکه خداوند آن را برای بندگانش تنظیم کرده است تا بتوانند نیازهای خود را به درگاه او بیان کنند.

سوره‌ی حمد مشتمل بر هفت آیه است. در مورد «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم» اختلاف نظرهایی بین شیعه و اهل تسنن وجود دارد. شیعیان این آیه را جزو سوره می‌دانند، در حالی که اهل تسنن معمولاً آن را جزو سوره نمی‌دانند. به همین دلیل، قاریان بزرگ اهل تسنن گاهی اوقات بدون گفتن «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم» وارد سوره‌ی بعدی می‌شوند. اما در اعتقاد شیعه، «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم» جزو سوره است و باید آن را خواند. امام باقر (علیه السلام) از کسانی که این آیه را به آرامی می‌خوانند یا آن را حذف می‌کنند، انتقاد کرده و حتی تعبیر «سرقت» را به کار برده است.

در برنامه‌های بعدی، ان‌شاءالله به تفسیر سوره‌ی حمد و نکات مربوط به «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم» و آیات بعدی خواهیم پرداخت.

سلام علیکم و رحمة الله و برکاته.